“هر وقت کسی برای حل یک مشکل گفت باید “فرهنگ‌سازی” کرد بدانید که یا نمی‌داند علت ایجاد آن مشکل چیست یا این‌که بی‌سواد است!”

این روزها که درباره اصلاح الگوی مصرف زیاد می‌شنویم باید فرهنگ‌سازی شود این جمله مدام در ذهن‌ام است. جالب این‌جا است که سیاست اصلی یکی از شرکت‌های مهم و مؤثر در این زمینه هم فرهنگ‌سازی است (با تبلیغات تلویزیونی‌شان) و نه اصلاح قیمت محصول خود که البته وقتی قیمت‌گذاری دست خود این شرکت نیست طبیعی است.

“ما ایرانی‌ها این‌قدر در فضای رانتی زندگی کرده‌ایم که یادمان رفته چطور باید اقتصادی فکر کرد!”

یادم هست وقتی به دوست عزیزم علی سرزعیم گفتم که قرار است با دکتر طبیبیان یک درس اقتصاد خرد بگذرانم به من گفت که در کلاس ایشان، پیش از درس اقتصاد باید شیوه فکر کردن و استدلال کردن را یاد گرفت. الان که چهار جلسه از کلاس گذشته کاملا منظور آقای سرزعیم را متوجه شده‌ام.

آقای دکتر از همان اول به ما گفتند که می‌خواهم شیوه ساختن یک تئوری و استفاده از آن برای استدلال کردن را به شما یاد بدهم. تا این‌جا دکتر به ما یاد داده‌اند که چگونه تئوری تولید را از بنیادهای ریاضی‌اش بسازیم و چگونه از مبانی تئوریک برای تحلیل مسائل دنیای واقعی بهره بگیریم. نکته جالب‌اش این‌جا است که در همین چند جلسه من فهمیده‌ام خیلی از مسائل واقعی اقتصاد را که قبلا فکر می‌کرده‌ام جزو مسائل اقتصاد کلان هستند را به راحتی می‌شود با تئوری‌های اقتصاد خرد توضیح داد و حل کرد. مثلا این‌که چرا کالاها در ایران و در آستانه عید و سال جدید گران می‌شوند ولی در خارج از کشور مثلا در شب کریسمس و به‌ویژه در ایام عید شکرگذاری قیمت‌ها کاهش می‌یابند؟ این مسئله را می‌شود این طور توجیه کرد که:

۱٫ در کشورهای توسعه یافته ورود به بازار و تولید محصول بسیار راحت‌تر است و موانع زیادی وجود ندارد. وقتی تقاضا نزدیک مناسبت‌ها افزایش می یابد انگیزه تولیدکنندگان و در نتیجه تولید و عرضه هم سریعا بالا می‌رود. نتیجه طبیعی این اتفاق هم پایین آمدن قیمت‌ها است.

۲٫ در ایران دولت دو روز پیش اعلام کرد قیمت ۲۰۰۰ قلم کالا را در عید کنترل می‌کند. نتیجه‌ چیست؟ با ثابت ماندن یا کاهش قیمت‌ها‌ این پیام به تولیدکنندگان داده می‌شود که تولید را افزایش ندهید! خوب نتیجه طبیعی این یکی هم کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها است.

دکتر بعد از توضیح دادن این مسئله یک جمله طلایی هم در مورد یکی از کلیشه‌های معروف اقتصاد ایران گفتند و آن هم این‌که: نگوئید تئوری‌های اقتصاد در ایران کار نمی‌کنند. اتفاقا تئوری‌های اقتصاد در ایران کار می‌کنند، ولی چون ما بلد نیستیم از آن‌ها استفاده کنیم علیه ما کار می‌کنند!

باز هم از کلاس عالی اقتصادمان خواهم نوشت.