این نوشته شاید به نوعی دنباله پست قبلی باشد! از همان روزهای اولی که کار کردن را تجربه کردم متوجه شدم آدم‌ها در محیط کار سه دسته‌اند: ۱- کسانی که کار را برای خود کار انجام می‌دهند، یعنی کار می‌کنند چون از کار لذت می‌برند. ۲- کسانی که کار را فقط برای کسب درآمد می‌خواهند و بس. ۳- کسانی که به خاطر تفریح و ایجاد تنوع در زندگی‌شان کار می‌کنند (ممکن است ترکیب این‌ها هم باشد؛ ولی به نظرم این‌جور افراز کردن آدم‌ها دقیق‌تر است.)

وقتی وارد جایی که الان کار می‌کنم شدم، تعداد آدم‌هایی که در دسته اول بودند زیاد بود؛ هر چند تعداد آدم‌های دسته دوم به اندازه قابل توجهی بیش‌تر بود. مدتی در جای دیگری هم کار می‌کردم که خوشبختانه آن‌جا تقریبا همه از آدم‌های دسته اول بودند (متأسفانه به دلایلی ادامه همکاری با آن جا میسر نشد.) اما این روزها یکی از مشکلات اصلی من در محیط کار این است که با آدم‌های دسته دوم و دسته سوم احاطه شدم و آدم‌های دسته اول شاید دو سه نفر بیش‌تر نباشند. 🙁

یکی از آرزوهای بزرگ کاری من کار کردن در یک محیط حرفه‌ای است؛ جایی که اغلب همکاران‌ام از آدم‌های دسته اول باشند. این جور آدم‌ها هستند که باعث ایجاد انگیزه و پیشرفت آدم می‌شوند؛ چرا که وقتی انگیزه اصلی‌ات کار کردن باشد به دنبال خواندن و یاد گرفتن می‌روی. مدت‌ها است که انگیزه چندانی برای مطالعه حرفه‌ای ندارم؛ چرا که نه کسی دور و برم هست که به این مسائل اهمیت بدهد و بشود با او راجع به موضوعات عمیق علم مدیریت بحث و تبادل نظر کرد و چیز یاد گرفت و نه کارم آن چنان چالش‌برانگیز است که نیازمند  خواندن و به روز بودن داشته باشد. این است که به یک سطح آستانه‌ تحمل در مورد محیط کارم رسیده‌ام که وقتی اتفاقاتی مثل آن‌چه موضوع پست قبلی بود می‌افتد، سریعا به آن سمت مرز (!) پرتاب می‌‌شوم و بی‌انگیزگی‌ام به اوج می‌رسد.

این است که به یک تغییر آب و هوای شغلی برای انگیزه پیدا کردن نیاز شدیدی دارم. زندگی شغلی، این جور که پیش می‌رود، یک زندگی نه چندان با هدف است که قطعا دلخواه من نیست.

حالا از آن طرف کار پیدا کردن هم در این بازار کار در حال رکود، کار سختی است و این یعنی در هم تنیده شدن مشکلات پیش روی آدم!

از پدرم و به‌ویژه مادر عزیزم یاد گرفته‌ام باید در زندگی تا می‌شود به دیگران کمک کرد. ارزش‌های اخلاقی و دینی‌ام هم بر این تأکید دارند که هر کاری کردی نباید هیچ انتظاری از دیگران داشته باشی. کمک به دیگران یک وظیفه اخلاقی است و آن احساس رضایت درونی که نتیجه آن است برای انسان کافی است.

اما گاهی اوقات احساس می‌کنم وقتی آدمی بعضی از کارها را انجام می‌دهد و چند بار آن را تکرار می‌کند دو نتیجه بد نصیب‌اش می‌شود:

۱٫ آن کار تبدیل به “وظیفه‌اش” می‌شود و دیگر مجبور است آن را کار انجام دهد!

۲٫ بعضی از آدم‌ها شخصیت‌شان طوری است که تا وقتی می‌توانی کاری انجام بدهی و حتی از آن بدتر، تا وقتی کاری انجام می‌دهی دوست‌ات دارند و در سایر اوقات طبیعی است که برای‌شان دیگر وجود نداری یا اگر هم وجود داری و می‌بینندت خیلی فرقی نمی‌کند!

این آدم‌ها هر چند در اطراف من هستند و هر چند شاید خیلی از آن‌ها جزو دوستان نزدیک من محسوب شوند، اما قطعا از خوانندگان این وبلاگ نیستند. این را گفتم که از دست من شاکی نشوید!

این از دلتنگی‌های بسیار متنوع این روزهای‌ام است. دلتنگی‌ها و دغدغه‌هایی که این روزها به شدت ذهنم را درگیر خود کرده‌اند و جای افکار خوب و شاد را حسابی تنگ کرده‌اند.

دلتنگم! همین.

پ.ن: این مطلب را که نوشتم و گذاشتم این‌جا بلافاصله جواب‌ام را گرفتم. این سخنرانی جالب استاد مصطفی ملکیان را حتما ببینید. حرف اصلی استاد این است که من با اخلاقی زیستن بیش‌تر از همه به خودم کمک می‌کنم. در واقع آرامش و لذت این شیوه زندگی (در این‌جا کمک به دیگران) چیزی است که در درجه اول سلامت روحی و در درجه دوم سلامت جسمی و فیزیکی مرا به‌تر می‌کنند یا در حد نرمالی حفظ می‌کنند. بنابراین دیگران هر چه می‌خواهند فکر کنند و هر چه می‌خواهند عمل کنند: آن‌ها با کارشان تنها به خودشان ضرر یا سود می‌رسانند!

باز هم تا چشم به هم بگذاریم سال تمام شد. یک سال دیگر گذشت با همه خوبی‌ها و بدی‌‌های‌اش و همه شیرینی‌ها و تلخی‌های‌اش. و این شب آخر سال نشسته‌ام و نگاهی دارم به درازای یک سال به بخشی از ماجرای زندگی‌ام!

سال ۸۷ سال خوبی بود: کلاس‌های دانشگاه‌ام شروع شد، دوستان خوب و جدیدی پیدا کردم، لحظات شیرینی را در کنار خانواده و دوستان‌ام سپری کردم، و البته کتاب‌های خوبی خواندم، فیلم‌های جدیدی دیدم و در کنار همه این‌ها زندگی کردم!

سال ۸۷ سال خوبی نبود: یکی از به‌ترین دوستان‌ام را از دست دادم، در مقاطعی از سال از نظر روحی و جسمی مشکلاتی پیدا کردم و خوب وقت‌ام را هم کم تلف نکردم!

در هر حال امیدوارم که سال رو به پایان را با شادی به سال جدید تحویل دهید. در لحظه تحویل سال از ته دل آرزو می‌کنم سال آینده برای همه مردم دنیا سالی سرشار از صلح، زیبایی و شادی باشد و هر کسی، حداقل به بخشی از آرزوهای‌‌اش برسد.

به نظرم دعای تحویل سال یکی از زیباترین دعاهایی است که اگر با صمیمیت خوانده شود تأثیرش را در کل سال احساس خواهیم کرد:

یا مقلب قلوب و الابصار

یا مدبر اللیل والنهار

یا محول الحول و الاحوال

حول حالنا الی احسن الحال …

سال نو مبارک.

«… ما همه باید یک بار بمیریم. من یکی که شخصا از این بابت هیچ دل خوشی نداشته‌ام. اگر آدم بیش از یک بار می‌مرد، به آن عادت می‌کرد!»

ساندرز ادگار والدس

من هنوز از مرگ دوست‌ام در شوک به سر می‌برم. مرگ او “باور ناپذیر” است. او جوانی تقریبا هم سن و سال ماها بود و حالا حالاها با زندگی کار داشت …

من این‌جا نمی‌خواهم راجع به این اتفاق بد صحبت کنم. حرف‌ام راجع به خود مرگ است: پدیده‌ای اسرارآمیز و شاید وحشت‌آور. اول از همه جمله‌ای را که اول این پست نوشته‌ام دوباره بخوانید. فکر می‌کنم یکی از مهم‌ترین مشکلاتی را که ما با مرگ داریم به خوبی بیان کرده: ما نمی‌‌دانیم مرگ چیست، نمی‌دانیم چگونه می‌میریم و نمی‌دانیم که در آن سو چه چیز انتظار ما را می‌کشد … اگر معتقد به ادیان آسمانی باشیم البته پاسخ‌هایی را می‌توانیم از متون دینی پیدا کنیم، ولی چه می‌شود کرد با بشری که “عادت کرده” هر تجربه را باید آزمود! (همان شنیدن کی بود مانند دیدن!)

اگر همیشه حواس‌مان باشد که می‌میریم چه تغییری در زندگی‌مان ایجاد می‌شود؟ انسان خوبی می‌شویم؟ گناه و کارهای بدمان را کنار می‌گذاریم؟ یا برعکس، سعی می‌کنیم تا می‌توانیم از زندگی‌مان لذت ببریم؟ جواب من “نمی‌دانم” است!

حتی تصور این که روزی تو با مرگ روبرو می‌شوی غیر قابل تحمل است و این نکته‌ای است که باعث فرار ما (منظورم خودم است) از فکر کردن درباره مرگ می‌شود! در واقع وقتی نمی‌توانیم به این که روزی می‌میریم فکر کنیم، تصویری ناخودآگاه در وجودمان تقش می‌بندد: من نمی‌میرم! مرگ مال من نیست!

اما وقتی کسی که می‌شناسیم‌اش می‌میرد دوباره با این واقعیت عریان روبرو می‌شویم که: کل نفس ذائقه الموت … و باز چند روز دیگر فراموشی و این چرخه هم‌چنان ادامه خواهد داشت تا روزی که نوبت‌مان برسد و آن وقت شاید حسرت بخوریم که چرا هیچ وقت راجع به آن لحظه خاص فکر نکردیم!

در مورد مرگ به نظر من سه نکته کلیدی وجود دارد: در آن لحظه خاص به چه فکر می‌کنم؟ چه احساسی خواهم داشت؟ و چه تصویری روبروی چشمان من خواهد بود؟ (خوب البته دین جواب‌های کلی در این مورد دارد، اما آن لحظه یک تجربه خاص و یگانه انسانی اتفاق می‌افتد که مخصوص خود من است.) شاید بتوانم فکر کنم و یک مدل ذهنی بسازم، اما مدلی که اعتبارسنجی‌اش تنها یک بار ممکن است و آن هم زمانی که برای اولین و آخرین بار در آن لحظه خاص قرار می‌گیرم به چه کار می‌آید؟

شاید به خاطر همین است که ما سعی می‌کنیم به آن لحظه ویژه فکر نکنیم و به‌ جای‌اش به بعد از مرگ فکر کنیم و بر مبنای تصوری که از آن آینده محتوم داریم زندگی‌مان را تنظیم کنیم: از دیدگاه یک انسان مذهبی مهم‌ترین پرسش این است که من بهشتی هستم یا جهنمی (و در نتیجه تلاش برای “خوب زندگی کردن” از دیدگاه معیارهای دینی) و برای انسان‌ها به صورت کلی دغدغه “جاودانگی” (من در این‌جا تفکرات دم‌خوشی و نیهیلیستی را فاکتور گرفتم که اصولا فقط به دنیای قبل از لحظه مرگ کار دارند.)

و این‌جاست که انسان تلاش می‌کند یا خودش تصویری جاودان بسازد و یا در گوشه‌ای از عکس جاودان یکی دیگر خودش را جا بدهد؛ (این نکته کلیدی رمان جاودانگی میلان کوندرا است که من خیلی دوست‌اش دارم) و این که چطور آن عکس جاودان را بسازیم و یا در عکس دیگری سرکی بکشیم برای ماندن تا ابد، ماجرای زندگی هر انسان‌ است از ابتدا تا انتها …

و مرگ این‌گونه است که بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد، بی آن که خود بدانیم!

دیروز صبح را با خبر مرگ یکی از به‌ترین دوستان زنده‌گی‌ام آغاز کردم. خبری که هنوز هم باور نکرده‌ام. امروز بعدازظهر مراسم ختم‌اش است و من، هم‌چنان بیهوده امیدوارم که وقتی آن‌جا رفتم خودش را ببینم …

نمی‌دانم تا به حال در چنین موقعیتی قرار گرفته‌اید یا نه. من و این دوست مرحوم‌ام نزدیک ۹ سال با هم دوست صمیمی بوده‌ایم و در چند سال اخیر هم با وجود رابطه کم‌تر، به بودن و دورادور احوال‌پرسی، دل‌گرم؛ ولی ام‌روز …

این خبر بد را که شنیدم چند فکر به ذهن‌ام رسید: یکی همان کلیشه قدیمی که خدایا جوان بود و چرا و این‌ها. خوب ما هم‌سن بودیم و هر دو ۲۴ ساله. سال‌های زیادی هنوز مانده بود … اما نکته مهم‌تری که به‌شدت من را آزار می‌دهد این است که با مرگ هر انسان، ماجرای زنده‌گی او نیز به پایان می‌رسد. یعنی مرگ پایانی است بر هر آن‌چه که در زنده‌گی قصد داریم انجام بدهیم. و همین جا آن نکته کلیدی رخ می‌نمایاند که من را در هم شکسته است: هیچ وقت مرگ را این‌قدر نزدیک حس نکرده بودم …

شاید من می‌توانست‌ام جای این دوست‌ام باشم. تقدیر؟ سرنوشت؟ نمی‌دانم. ولی مطمئن‌ام که بخشی از ماجرای زنده‌گی من برای همیشه در سال ۱۳۸۷ شمسی متوقف می‌ماند …

یک دو سه امتحان می‌کنیم!