سر ریچارد برانسون کارآفرین و ثروتمند مشهور انگلیسی است که بهدلیل مالکیت گروه معروف شرکتهایش ـ ویرجین ـ شناخته میشود. او مالک بیش از ۴۰۰ شرکت است که در زمینههای متعددی ـ از صنعت هوایی و مسابقات فرمول یک گرفته تا اوازم تزئینی و حتا حمل و نقل فضایی ـ فعالاند. ثروت آقای برانسون بیش از ۴٫۲ میلیارد دلار برآورد شده است.
اینجا به ۷ راز موفقیت آقای برانسون اشاره شده است:
۱- “بله” گفتن لذتبخش است!
۲- حالا که میخواهید رؤیا ببینید، رؤیای بزرگی ببینید! از یک پسرک روزنامهفروش تا فردی که ۸ شرکت میلیارد دلاری راه انداخته چقدر فاصله است؟ (معلوم است که آن پسرک، خود استاد است!)
۳- لذت بردن، خودش لذتبخش است! استاد جایی گفته: “لذت ببرید، سخت کار کنید و پول خودش میآید.”
۴- ریسکهای حساب شده بکنید: بههمین دلیل است که “بله” گفتن برای آقای برانسون راحت است.
۵- در لحظه و برای همین الان زندگی کنید: از کار سخت هم لذت ببرید.
دیوید چو اینجا روی سایت تککرانچ به مقایسهی وضعیت سهام فیسبوک با گوگل و یاهو پرداخته و چنین نتیجه گرفته که فیسبوک این روزها شبیه یاهو است. اما هدف اصلی مقاله تحلیل آیندهی فیسبوک است. اینکه آیا فیسبوک در آینده به گوگل خواهد رسید یا نه؟ آقای چو در این زمینه نمیتواند پیشبینی خاصی ارائه دهد.
نکتهی جالب مقاله برای من روش تحلیل آقای چو در مورد آیندهی فیسبوک بود. آقای چو مدل کسب و کار فیسبوک را با سه معیار میسنجد:
۱- تعداد کاربران: یک کسب و کار اینترنتی به تعداد کاربرانش زنده است. استقبال یا عدم استقبال از یک سرویس زندگی و مرگ کسب و کار اینترنتی را رقم میزند. در این زمینه فیسبوک دارد به نقطهی اشباع کاربران بالقوه نزدیک میشود و رشد کاربرانش کاهش مییابد و در نتیجه آیندهی خطرناکی دارد!
۲- ترکیب کاربران: عموما کاربران یک کسب و کار اینترنتی مثل مشتریان یک کسب و کار دنیای واقعی، از گروههای متفاوتی هستند: زن / مرد، جوان / میانسال، کسانی که بابت استفاده حاضرند پول بدهند / کسانی که فقط صرفا بهدنبال استفادهی رایگان هستند و … همانطور که میدانید یکی از اولین مباحث مطرح در آموزش بازاریابی بخشبندی بازار و مشتریان (Market and Customer Segmentation) است. برای من جالب بود که آقای چو میگوید این صرفا برای بازاریابی و توسعهی فروش نیست؛ بلکه باید مدل کسب و کار را براساس این بخشبندی و با در نظر گرفتن اینکه کدام گروه مشتریان سودآورترند، اصلاح کرد. مثلا در مورد فیسبوک مشتریان آمریکایی سودآوری بیشتری دارند تا منِ ایرانی!
۳- درآمد متوسط بهازای هر کاربر یا (Average revenue per user (ARPU): این معیار خلاصهی مدل کسب و کار است! طبیعی است که اگر این عدد از متوسط قیمت تمام شده بهازای هر کاربر بالاتر باشد، یعنی کسب و کار سودآور است. این دقیقن چالش اصلی فیسبوک پس از سهامی عام شدن است: اینکه چطور با استفاده از حجم عظیم کاربرانش و اطلاعاتی که دربارهی آنها دارد، بتواند این درآمد را طوری افزایش دهد که نرخ بازگشت سرمایه (ROI) حداکثر شود!
پیشنهاد میکنم کسب و کار اینترنتی امروز یا فردایتان را با این سه شاخص ساده اما بسیار مهم و اثربخش بسنجید. شاید وقت اصلاح مدل کسب و کارتان همین حالا باشد.
شمارهی سوم ماهنامه مدیریتی گزارهها هم اگر چه با اندکی تأخیر؛ اما بالاخره آماده شد! در این شماره از همکاری دو دوست خوب مهندس حشمت سیدی و خانم الهام اعتدالی عزیز بهرهمند شدم که از زحمات این دو دوست گرامی، بسیار سپاسگزارم. بسیار خوشحال خواهم شد که از همکاری شما هم در تهیهی مطالب شمارههای آیندهی این ماهنامه بهرهمند شوم.
امیدوارم مجموعه مطالب تهیه شده برای این شماره مورد استفادهی دوستان گرامی قرار بگیرد. منتظر هر گونه انتقاد، پیشنهاد و نظر سازندهی شما نیز هستم. میتوانید شمارهی سوم را از اینجا با لینک مستقیم دانلود کنید.
اگر از مطالب این ماهنامه خوشتان آمد و برایتان کاربردی بود، سپاسگزار خواهم شد که آن را برای دوستانتان نیز بفرستید. برای دریافت شمارههای بعدی این ماهنامه، میتوانید ایمیلتان را اینجا ثبت کنید.
با پست این هفته از نظر تقویمی، مجموعه پستهای لینکهای هفته در گزارهها دو ساله شد. اولین پست لینکهای هفته، روز چهارشنبه ۲۷ مرداد ۱۳۸۹ منتشر شد. خوشحالام و برایام باورکردنی نیست که موفق شدهام این کار مفید را هر هفته در هر شرایط کاری و روحی و روانی ادامه بدهم. یک بررسی کلی کردم؛ دیدم مطالب لینکهای هفته از بین حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لینک در هفته انتخاب میشوند. واقعا کار بزرگی است!
تشکر میکنم از همهی دوستانی که در این دو سال بهواسطهی این مجموعه پستها با آنها و اندیشههایشان آشنا شدم و بسیار از حاصل زحماتشان آموختم. بد نیست حالا در این مراسم سالگرد، شما هم نظرتان را در مورد این پستها بفرمایید. منتظرم …
این هفته هم چقدر پرمحتوا بود!
پیش از شروع:
برای دیدن مطالبی که این پست برگزیدهی آنهاست، میتوانید فید لینکدونی گزارهها را در فیدخوان یا گودرتان دنبال کنید.
لینکهای توصیه شده توسط من با رنگ قرمز نمایش داده میشوند.
برای مرور سریعتر مطالب، لینکهایی را که از نظر من تنها خواندن عنوانشان کفایت میکند، با پسزمینهی زرد رنگ نمایش میدهم.
جامعهشناسی، سلامت و روانشناسی و کار حرفهای:
به پیچیده فکر کردن عادت نکنیم (تراوشهای ذهن یک مشاور؛ زهرا جم) (من شخصا دارم فکر میکنم چرا خانم جم زودتر شروع نکردند آخه؟ عاااالی! بهترین مطلب هفته.)
توفان فکری (Brainstorming) سالهاست که یکی از روشهای محبوب ایدهسازی و تصمیمگیری و خلاقیت جمعی است. این در حالی است که بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که این روش چندان برای خلافیت جمعی روش اثربخشی نیست. در واقع خلاقیت آدمها وقتی دور از دیگران باشند، بیشتر شکوفا میشود. با این حال با ۴ قانون سادهی زیر میتوان همچنان از این روش بهخوبی بهره برد:
۱- برای جلسات توفان فکری قوانینی تعیین کنید و آنها را هم بهدقت اجرا کنید.
۲- به شرکتکنندگان زمان مشخصی را برای فکر کردن و ایدهسازی و خلاقیت بدهید.
۳- مشارکت و اظهارنظر همهی شرکتکنندگان را در جلسه اجباری کنید.
۴- این قانون را بگذارید که برای مخالفت با هر ایده، باید حتمن گزینهی دیگری را ارائه کرد.
چه تجربهی کار در جایی دیگر را داشته باشید و چه نه، احتمالا اسم اصطلاح “ساختار سازمانی” (یا چارت سازمانی) به گوشتان خورده است. وقتی از ساختار سازمانی صحبت میکنیم اصولا همه بهیاد چارتهای سازمانی عریض و طویل سازمانها میافتند. جایی که مشخص میشود هر کسی در کدام واحد سازمانی یا چه پستی باید مشغول کار بشود، مدیرش کیست و همکاران و زیردستانش چه کسانی هستند، شرح شغلش کدام است و چیزهایی شبیه اینها که در همهی سازمانها کمابیش وجود دارند.
اینها اگر چه برای “سازماندهی” لازماند؛ اما روح واقعی آن چیزی که در مدیریت به آن سازماندهی گفته میشود را نشان نمیدهند. در سازماندهی خیلی ساده بهدنبال این هستیم که هر کسی در سازمان بداند باید چه کاری انجام بدهد (و چه بهتر که بداند چرا.) فرض بر این است که نظم اصولا چیز خوبی است و با منظم کردن کارها و تعیین مسئول برای هر کار در سازمان، کارها با کارایی و اثربخشی بیشتری انجام خواهند شد.
فرقی ندارد در مورد ساختار سازمانی به ساختار پیچیده و حجیم یک شرکت چند ملیتی حرف بزنیم یا تقسیمبندی مسئولیت کارها در یک استارتآپ تازه تأسیس. در هر حال باید مشخص باشد که هر کسی:
۱- چه کارهایی باید انجام بدهد؟ وظایف، اختیارات و مسئولیتهای او کداماند؟
۲- مرز بین مسئولیتهای او با دیگران چیست؟
۳- باید به چه کسی پاسخگو باشد؟ (توجه کنید پاسخگویی لزوما بهمعنی رابطهی رئیس و زیردست نیست! میتواند هدفش ایجاد هماهنگی بین افراد و بخشهای مختلف باشد.)
۴- باید با چه کسانی در ارتباط باشد؟ این ارتباط باید از چه طریقی برقرار شود؟ (بهصورت مستقیم / از طریق مدیرش / …)
همانطور که میبینید برخلاف آن چیزی که در ذهن ما نقش بسته، سازماندهی بیشتر از آنکه دربارهی “زورگویی” مدیران باشد، دربارهی این است که هر کس بداند در سازمان چه کاره است. بدین ترتیب دو اتفاق خوب میافتد:
۱- افراد بهصورت بیهدف کار نمیکنند و در نتیجه جلوی افسردگی ناشی از احساس “بطالت” گرفته میشود.
۲- چون آدمها میدانند چه کارهاند، هر کسی همانقدر که باید کار میکند و از انجام کارهایی که به او ربطی ندارد خودداری میکند. بهاین ترتیب هم کارها از نظر حجم کار بهتناسب میان افراد تقسیم میشود و هم از ناهماهنگی بین افراد و دوبارهکاری و …. جلوگیری میشود.
اما قبل از هر چیز لازم است توجه کنیم که سازماندهی براساس تخصص افراد موجود انجام نمیشود. در سازماندهی بهجای اینکه ببینیم چه کسی الان اینجاست و از دستش چه کاری برمیآید، باید ببینیم چه کارهایی لازم است انجام دهیم، برای انجام آن کارها به چه تخصصی نیاز داریم و آیا آن تخصص را در میان افراد حاضر در میان افراد همکار با کسب و کار کوچکمان داریم یا خیر؟ اگر نداریم باید این تخصص را به تیم یا سازمانمان وارد کنیم.
سازماندهی در یک کسب و کار کوچک (بهویژه در مرحلهی راهاندازی و استارتآپ بودن) کار عجیب و غریبی نیست. اصولا ما نیازمند چارت سازمانی عریض و طویلی نیستیم. ما تنها لازم است یک تیم برجسته بسازیم. بنابراین در همان روز اولی که تصمیم گرفتید کار را شروع کنید، خیلی ساده کارهای زیر را انجام دهید:
۱- ببینید چه کارهایی باید در اینجا انجام شود. کارها را فقط به مسائل فنی (مثل برنامهنویسی) منحصر نکنید. نوشتن طرح تجاری، تهیهی پول، بازاریابی، حسابداری، مدیریت نیروی انسانی و … هم جزو فهرست کارهای شما هستند.
۲- ببینید برای انجام این کارها نیازمند چه تخصصهایی هستید. کدام تخصصها را در میان تیم فعلیتان دارید و کدامها را نه.
۳- با توجه به سه معیار تناسب تخصص و مسئولیت، تناسب حجم کاری و هزینهها کارها را به افراد تخصیص دهید. ناگفته پیداست که هر فرد باید کاری را انجام بدهد که در آن متخصص است. حجم کاری افراد هم باید متناسب باشد و اینگونه نباشد که من چند برابر همکارم کار داشته باشم و او زمان خالی برای فیسبوکبازی. در نهایت باید ببینید که آیا میارزد یک کار را به یک فرد تخصیص داد یا نه؟ با چند مثال سعی میکنم این موضوع را توضیح بدهم:
ـ آیا میارزد کار تلفن جواب دادن را به یک دولوپر بدهیم؟ آدم ارزانتری برای این کار در تیم ما نیست؟
ـ آیا میارزد کار را به یک متخصص داخلی بدهیم یا بهتر است کار را برونسپاری کنیم؟ (مثلا شاید بهتر باشد در کارهایی مثل حسابداری را به مشاوران متخصص واگذار کنیم.)
ـ آیا نمیشود این کار را با سیستمهای خودکار انجام داد و هزینهی انسانی را حذف کرد؟ (مثلا برای پاسخگویی به مشتری، بهجای تلفن از سیستم تیکتینگ روی سایت استفاده کرد.)
۴- حالا یک جدول درست کنید: اسامی آدمها را یک طرف بنویسید و فهرست وظایف و مسئولیتهایشان را روبروی اسم آنها. این جدول را به تکتک اعضای تیم بدهید و روی یک کاغذ بزرگ هم پرینت بگیرید و آن را در دفتر کاریتان جایی که همه ببینند نصب کنید.
۵- حالا براساس این طرح هر کسی مشغول کار خودش میشود. بهتر است که یک نفر مسئول (بهعنوان مدیر) کنترل انجام درست وظایف و ایجاد هماهنگی میان افراد شود. هر از گاهی هم بد نیست دور هم بنشینید و در مورد بازنگری جدولتان با هم گفتگو کنید.
پایان درس یازدهم. هفتهی آینده در مورد منبعیابی صحبت میکنیم.
با وجود تمامی لذتی که پیکسار به جابز بخشید، این نکست بود که او را به اپل بازگرداند. در سال ۱۹۹۶ و در پی شکست در طراحی یک معماری جدید نرمافزار برای مک و از بین رفتن یک همکاری مشترک با آیبیام، اپل در حال کشیدن نفسهای آخرش بود. نکست یک سیستمعامل مدرن و قدرتمند و البته یک داستانگوی متقاعدکننده در اختیار داشت که توانست مدیرعامل اپل جیل آملیو را راضی کند که این شرکت فرزندخواندهی اپل میتواند قایق نجات اپل باشد. در اواخر سال ۱۹۹۶ جابز نکست را بهقیمت ۴۰۰ میلیون دلار به اپل فروخت و از این پول برای بازپرداخت سرمایههای دریافت شده از پروت، کانون و چند سرمایهگذار اولیهی دیگر استفاده کرد. شش ماه بعد، جابز در طی یک توطئهی از پیش برنامهریزی شده تبدیل به “آیمدیرعامل” (iCEO) اپل شد که در آن حرف آی نماد چیزی بود که بعدها ثابت شد کاملا نادرست است: جابز مدیرعامل “موقت” (Interim) اپل شد.
داستانِ پس از آن ـ یعنی روایت حماسهی اپل نوین ـ بهسادگی داستان مردی است که از ۱۱ سال تحصیل در مدرسهی مدیریت بازگشت و درسهایی را که در دوران تحصیلش فرا گرفته بود در اپل پیاده کرد. البته درست مثل زمان راهاندازی پیکسار و نکست، جابز در ابتدای بازگشت به اپل هم در مورد جزئیات اشتباه کرد. او تصور میکرد که کسب و کار شرکت همواره فروش رایانه خواهد بود. او فکر میکرد آن چیزی که بعدها “بزرگراه اطلاعاتی” نامیده شد، زمینهی اصلی مورد علاقهی کسب و کارها خواهد بود. او این ایده را که شبکههای رایانهای میتوانند حجم عظیمی از ویدئو را جابهجا کنند رد میکرد.
اما سالهای دشوار نکست و پیکسار که به او آموخته بود چگونه منابع مالی سازمان را توسعه دهد به او کمک کرد تا مشکلات دو سال اول بازگشتش به اپل را تاب بیاورد ـ زمانی که اپل هنوز بر یک مجموعهی محصولات ضعیف تکیه داشت. در چارچوب نظم جدید، او بهسرعت خطوط محصول شرکت را ساده اما اثربخش کرد. و همانند پیکسار، تمام شرکت را در راستای این پروژهها متحد کرد. در چارچوب روشی که پیش از این در یک شرکت فناوری امتحان نشده بود ـ و شبیه سازماندهی یک استودیوی انیمیشن برای عرضهی یک فیلم در هر سال بهنظر میرسید ـ جابز سازمانی قدرتمند بنا کرد که بتواند به موفقیتی در پی موفقیت دیگر دست یابد. موفقیتهایی که هر یک جایگاه اپل را بهعنوان یک قطب محصولات مصرفی دیجیتال ارتقا بخشیدند و هر یک بهخوبی موفقیت قبلی بودند. تنها چیزی که میتواند با موفقیتهای اپل در طول دههی گذشته ـ شامل: آیمک، پاوربوک، آیپاد، آیتونز، آیفون و آیپد ـ برابری داشته باشد، فیلمهای پرفروش و برندهی اسکار پیکسار ـ شامل: داستان اسباببازی، شرکت هیولاها، پیدا کردن نمو، شگفتانگیزان، والای و بالا ـ هستند. این محصولات واقعا عالی تنها میتوانستند از شرکتهایی واقعا عالی بیرون بیایند. جابز یاد گرفته بود که چطور چنین شرکتهایی را بسازد.
جابز یاد گرفت چگونه با افراد مستعد پیکسار رفتار کند. او دربارهی همکارانش در پیکسار در مقایسه با همکارانش در نکست بهگونهی متفاوتی سخت میگفت. زمانی که به اپل بازگشت؛ در مورد تیم مدیریت ارشد خودش بههمان هیجان صحبت میکرد (البته همیشه استثنا وجود دارد!) همانطور که او انیماتورها و برنامهنویسان را در پیکسار با هم متحد کرد، در اپل نیز طراحان و متخصصان فناوری را در کنار هم قرار داد. او تیمی را ایجاد کرد که میتوانست روی آنها حساب کند. تیمی که رهبری آن برعهدهی طراحی بزرگ بهنام جاناتان آیو بود؛ کسی که در اپل نقشی همانند لستر در پیکسار را ایفا میکرد. جابز به من گفت: “بعد از تولید خیلی از محصولات سختافزاری جانی و من به هم نگاه میاندازیم و میگوییم: «ما نمیدانیم چطور باید بهتر از این میساختیمش. واقعا نمیدانیم باید چطور این کار را انجام میدادیم.» اما ما همیشه این کار را انجام میدهیم و برایش راهی پیدا میکنیم. و کمی از عرضهی محصول جدید نگذشته که به محصول قدیمیتر نگاهی میاندازیم و میگوییم: « چطور توانستیم این کار را انجام دهیم؟»”
زمانی که ماه قبل دوباره به این حرفهای جابز گوش دادم، تحت تأثیر چیز دیگری هم قرار گرفتم: ترکیب انعطافپذیری با کشف و شهود که بعدها ثابت شد برای بهپاخاستن اپل حیاتی بودهاند.جابز ممکن است زمانهایی عجولانه عمل کرده باشد؛ اما او همیشه روشمند کار میکرد. این نوع طبیعت مناسب فردی خودآموخته با ذوقی سختگیرانه است. نیرویی درونی که او را همانند یک مهندس مجبور به خودآزاری بیصبرانه برای حل یک مشکل مربوط به فشار دادن یک چیز ـ که باید به سرعت حل شود ـ میکرد یا به او این امکان را میداد تا به یک ایده اجازه دهد بهاندازهی کافی خیس بخورد و رشد کند تا زمانش فرا برسد. به این دلیل است که جابز اغلب تصور درستی در مورد تصویر بزرگتر ماجرا داشت؛ حتی زمانی که در مورد جزئیات اشتباه میکرد. حقوقهای شفاف یک مسئلهی احمقانهی مربوط به جزئیات سازمان باز بود, اما ایدهی اصلی او یعنی محل کاری که در آن هر فرد اهداف کلان شرکت را بفهمد چیزی است که اغلب سازمانها در مورد آن اشتباه میکنند و اپل برای بیش از یک دهه بهکمک آن پیش رفته است. اگر جابز در ابتدا در مورد ورود اپل به بازار تلفن و دستگاههای دستی (Handheld devices) اشتباه کرده بود؛ ایدهی بزرگ او در مورد لزوم قرار گرفتن رایانه در مرکز کهکشان فناوری دیجیتال درست بود. در نتیجه اپل توانست پس از عرضهی آیپد یک فروشگاه عالی مثل آیتونز ایجاد کند؛ با وجود اینکه در مورد آیتونز از قبل برنامهریزی خاصی نشده بود. بههمین ترتیب “آیفون” هم ـ بدون توجه به رد شدن ایدهی دستگاههای همه کارهی دیجیتال بهمثابه “چاقوی ارتش سوئیس” توسط جابز ـ عالی عمل کرد.
او از ماجراجوییهایش در هالیوود درس بزرگ دیگری هم آموخت: آدمها داستانها را بیشتر از محصولات به یاد میآورند. یک بار به من گفت: “فناوری که ما در طول ۲۰ سال گذشته روی آن کار کردهایم، جزو رسوبات ذهنی آدمها شده است. در حالی که زمان عرضهی سفید برفی (در سال ۲۰۰۱ روی دیویدی) ما یکی از ۲۸ میلیون خانوادهای بودیم که بیرون رفتیم و یک کپی از آن را خریدیم. این انیمیشن ۶۰ سال دارد؛ اما پسر من آن را میبیند و عاشقش است. من فکر نمیکنم هیچ کسی ۶۰ سال بعد مکینتاش را یادش بیاید.”
زمانی که متوجه شد واقعا در حال مرگ است؛ بهسرعت شروع به فکر کردن دربارهی داستان زندگیش و مخلوقاتش کرد. در مراسم یاد بود او لورن اشاره کرد چیزی که واقعا در شناخت شخصیت واقعی جابز او را بیش از هر چیز تحت تأثیر قرار داد، “حس زیباییشناختی کاملا شکل گرفته”ی او” بود. جابز دقیقا میدانست که چه چیزی را دوست دارد و میتوانست آن چیز را اینقدر تحلیل کند تا مختصر و مفید به تو بگوید چرا دوستش دارد. جابز اغلب احساس میکرد پایدارترین تأثیر زیباییشناسی یک فرد در سبک معماری او تجلی مییابد و بدین ترتیب آن فرد از مرزهای زندگی خودش فراتر میرود. بنابراین عجیب نبود که آخرین حضور او در انظار عمومی در جلسهی شورای شهر کوپرتینو برای پردهبرداری از طرح ساخت یک ساختمان نفسگیر چهارطبقه با شکلی شبیه بشقابپرنده بود که نزدیک نیم مایل قطر داشت و روزی دفتر مرکزی اپل خواهد شد.
البته جابز دوست داشت که داستان زندگی خودش هم داستانی در خور خود او باشد. بنابراین از والتر ایساکسون ـ نویسندهی زندگینامههای پرفروش بنجامین فرانکلین، آلبرت انیشتین و هنری کسینجر ـ خواست تا داستان او را هم تعریف کند. همانند آن غولها جابز نیز مردی است که تاریخ بارها و بارها در موردش قضاوتها و گزارشهایی جدید خواهد داشت. در بازگویی این داستانها درسهای زندگی “فراموششده”ی او در سالیان “وحشتآور” زندگیش از همه جذابتر بهنظر میرسند.
این هفته آقای واحد عزیز در وبلاگ رادمان اعلام کردند که بعد از ده سال از شرکت رادمان جدا میشوند تا به برخی مسائل خانوادگیشان رسیدگی کنند. برای ایشان آرزوی شادی و بهروزی و برای رادمان هم در غیاب ایشان آرزوی موفقیت روزافزون را دارم.
پیش از شروع:
برای دیدن مطالبی که این پست برگزیدهی آنهاست، میتوانید فید لینکدونی گزارهها را در فیدخوان یا گودرتان دنبال کنید.
لینکهای توصیه شده توسط من با رنگ قرمز نمایش داده میشوند.
برای مرور سریعتر مطالب، لینکهایی را که از نظر من تنها خواندن عنوانشان کفایت میکند، با پسزمینهی زرد رنگ نمایش میدهم.
تجاربی از المپیک برای خبرنگاران (این نوشتهی بانمک مازیار ناظمی را بخوانید که در مورد ویژگیهای یک خبرنگار حرفهای صحبت میکند. نکاتی که نوشته شده بهدرد ما غیرخبرنگارها هم میخورد طبعا.)